قلعه شوش (آکروپل) شاید شبیه به حکایت قلعه‌های ویران‌شده‌ روستاهای دور و داستان‌های عجیب و غریب مردمی را دارد که به‌خاطر اتفاقات و وقایع ماورایی به فرجامی شوم افتاده است. حالا فعالان میراث‌فرهنگی، از سرنوشت عجیب قلعه‌ای می‌گویند که تاوان آجرهای دزدی‌اش را می‌دهد.

اهالی می گویند بیشتر مواقع در قلعه بسته است. قلعه‌ای که غربی‌ها پی‌اش را با آجرهای غارت شده کاخ آپادانا و چغازنبیل بنا کرده‌اند. تانکرهای چند تنی روی بام قلعه، پی‌ها و ترک‌های عمیق دیوارها از یک سو، و ساختن اتاقکی برای کبوتر‌ان در ارتفاع قلعه شوش باعث شده که در این مکان تاریخی اغلب اوقات بسته باشد.

«شهرام شهریار» دوستدار میراث‌فرهنگی و راهنمای تور اما در اینباره به CHN می‌گوید: «قلعه شوش درحالی دچار تخریب‌های عمده شده است که به‌وضوح شاهد فرسایش‌ پی‌ها و ترک‌های متعدد دیوارهای قلعه هستیم. این درحالی است که نه می‌‌توان تانکرهای چند تنی بر بام قلعه را نادیده گرفت نه اتاقک بالای قلعه را که برای کبوتران ساخته شده است. از نم و رطوبت در سقف بیشتر اتاق‌ها هم که بگذریم، متوجه می‌شویم که چرا اغلب اوقات در قلعه شوش بسته است.

به‌گفته شهریار، از آنجایی‌که این قلعه بدون پی بنا شده به‌علت بارش‌های فراوان و خالی شدن خاک زیر دیواره‌ها احتمال ریزش آن حتمی است. به‌طوری‌که در تصاویر فرسایش شدید خاک زیر دیواره‌های قلعه نمایان است.

این دوستدار میراث‌فرهنگی می‌افزاید: «در همان ابتدای ورود به قلعه و درب ورودی می‌توان انباشت زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی را مشاهده کرد. این درحالی است که به محض داخل شدن به محوطه و حیاط اول، این ترک‌های فراوان روی جداره‌هاست که به‌شدت خودنمایی می‌کنند.»

او همچنین از کتابخانه‌ای می‌گوید که هم‌اکنون تبدیل به مخروبه شده است. با اینکه پیش از این در خبرها آمده بود که به‌علت بارندگی سقف کتابخانه ریخته است و کارشناسان به مرمت آن پرداخته‌اند اما هیچ اثری از مرمت مشاهده نکردم. و این امر تنها مختص کتابخانه نبود گویی هیچ اتاقی در قلعه شوش در امان نیست و همگی در معرض خطر ریزش هستند.

در این میان، اتاقی که در آن کنتور و سیستم توزیع برق قرار دارد به‌گفته شهریار وضعیت اسفبارتری نسبت به دیگر اتاق‌ها داشت. احتمال ریزش سقف اتاق و آتش‌سوزی اتفاقی نبود که دور از ذهن باشد. چراکه هم‌جوار این اتاق، تانکری پر از گازوئیل قرار دارد. تانکری که روی سقف و کنار برج‌های قلعه جانمایی شده است!

این دوستدار میراث‌فرهنگی که موضوع را با فعالان میراث‌فرهنگی خوزستان در میان گذاشته است وضعیت قلعه شوش را بسیار نگران‌کننده عنوان کرد. با این حال‌، قلعه شوش که به قلعه اکروپل یا قلعه فرانسوی‌ها نیز شهرت دارد به دست هیئت باستان شناسی فرانسوی در سال ۱۸۹۷ میلادی روی بلندترین نقطه شهر شوش بنا شده. این قلعه شباهت بسیار زیادی به زندان باستیل فرانسه دارد که با استفاده از آجرهای به دست آمده از کاخ داریوش و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل به دست معماران دزفولی بنا شده است.

پلان قلعه ذوزنقه شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده و ردیف اتاق‌هایی به سمت حیاط، برگرد آن قرار گرفته‌اند.

تقسیم بندی کلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شکل می‌گیرد. قلعه دارای سه ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود است.

قلعه شوش که آن را قلعه آکروپل نیز می‌نامند، روی بلندترین نقطه شهر شوش بنا شده و شباهت بسیار زیادی به زندان باستیل فرانسه دارد.

اما این اثر تاریخی، در خلال جنگ تحمیلی و در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ بارها این اثر تاریخی مورد حمله دشمن قرار گرفت و آسیب‌های جدی به آن وارد آمد. از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۳ قلعه شوش چندین‌بار مرمت اصولی شد ولی در سال ۱۳۷۵ متاسفانه قسمتی از راهرو‌ها و اتاق‌ها توسط سازمان میراث فرهنگی رنگ‌آمیزی شد.

قلعه تاریخی شوش در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۳۹۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.