دوره آسان‌سازی گردشگری درشش روستای آبادان و خرمشهر
نفیسه حاجاتی: شش روستای منتخب که چهار وجه مشترک نهر، نخلستان و آرامش دارند و در مرز ایران با عراق قرار گرفته‌اند، این ماه میزبان یک گروه از اکوتوریست‌ها و فعالان گردشگری و میراث فرهنگی بودند. هدف این گردهمایی تسهیل‌گری گردشگری در این مناطق بود، به امید این‌که این صنعت سبز بتواند برای روستاهای محروم، اما بسیار باقابلیت منطقه وجه دیگری از زندگی را که مساوی با اشتغال‌زایی همراه با حفظ محیط زیست، میراث ناملموس و ارزش‌های سنتی و مذهبی است، به نمایش بگذارد.
از سادات تا شلهه
مجتبی گهستونی، یکی از فعالان میراث فرهنگی و محیط زیست خوزستان است که در پروژه کارگاه آموزشی گردشگری روستایی برای شش روستای منتخب منطقه آزاد اروند در آبادان و خرمشهر، به‌عنوان یکی از تسهیل‌گران حضور داشته و همراه گروهی از موسسه آوای طبیعت پایدار به این منطقه سفر کرده است. در این کارگاهها مجتبی گهستونی که روزنامه نگار، دبیر و سخنگو انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا، فعال گردشگری و محیط زیست و میراث فرهنگی است در کنار نیما اذری و افسانه احسانی حضور داشته است.
نیما آذری هم کارشناس ارشد معماری و طراحی منظر و مدرس اکوتوریسم است. افسانه احسانی هم کارشناس زیست شناسی و کارشناس ارشد جغرافیا و توریسم و مدرس اکوتوریسم می باشد.
موضوع فعالیت موسسه آوای طبیعت پایدار ارائه کلیه خدمات مشاوره ای ، برنامه ریزی، نظارت و اجرای فعالیتهای تخصصی و پروژه های مختلف در مورد موضوعات زیست محیطی، منابع طبیعی، جغرافیایی و علوم وابسته مانند گردشگری، اکوتوریسم طراحی محیط، کارآفرینی، جوامع محلی، صنایع دستی و... و نیز مشاوره طراحی و اجرای دوره های آموزشی در زمینه محیط زیست، توریسم و اکوتوریسم، میراث فرهنگی و ..... می باشد.
گهستونی درباره این تجربه توضیح داد: در این کارگاه که به سفارش منطقه آزاد اروند برگزار شدند، زنان و مردان روستاهای سادات، غانمیه، فیاضی، بدریه، معاف و شلهه در آبادان و خرمشهر هر روز با حضور در یکی از حسینیه‌ها واقع در روستاها در کلاس‌های توانمندسازی جوامع محلی در حوزه گردشگری و شناسایی جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و مذهبی شرکت می‌کردند. به گفته او، هدف از برگزاری این کارگاهها این است که در کنار گردشگری مرتبط با راهیان نور، سایر پتانسیل‌های گردشگری منطقه را شناسایی کرده و برای بهره‌برداری پایدار و صحیح از آن‌ها برنامه‌ریزی و ساماندهی محیطی انجام دهد.
معضل بیکاری در عروس شهرهای ایران
روستاگردی این روزها همزمان با گسترش اقامتگاههای بومگردی مورد توجه علاقه‌مندان فرهنگ و محیط زیست قرار گرفته؛ چراکه هم راهی است برای فرار ساکنان شهرها از شلوغی و ازدحام روزمره و رسیدن به آرامش در پناه طبیعت و فرهنگ بومی و هم دریچه امیدی است برای افزایش اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستاییان. شش روستایی که در منطقه آزاد اروند برای اجرای طرح تسهیل‌گری گردشگری انتخاب شدند، روستاهایی با پتانسیل بالا برای جذب گردشگر بودند.
مجتبی گهستونی درباره این روستاها توضیح داد: آبادان و خرمشهر پیش از جنگ به‌عنوان عروس شهرهای ایران شناخته می‌شدند و حتی نیروی کار بین‌المللی را جذب می‌کردند؛ اما اکنون با معضل بیکاری 20 درصدی رو به رو هستند. به گفته او، در حالی که این دو شهر و روستاهای منطقه اروندکنار قابلیت‌های بسیار زیادی دارند و حتی در زمینه حمل و نقل هم با وجود فرودگاه بین‌المللی آبادان و مسیر ریلی خرمشهر مشکلی وجود ندارد، اما هنوز از ظرفیت‌های گردشگری منطقه به‌درستی استفاده نشده است. تا جایی که اکثر گردشگران آبادان فقط سراغ بازار ته‌لنجی‌ها را می‌گیرند و اکثر مسافران خرمشهر در قالب کاروان‌های راهیان نور به منطقه می‌آیند؛ در حالی که نهرگردی، روستاگردی، بازدید از صنعت گلافی (لنج‌سازی) و حتی غذاگردی از جمله وجوه گردشگری بارز این منطقه هستند که نادیده گرفته شده‌اند.
تسهیل گردشگری در دمای 60 درجه
یک هفته در آبادان و خرمشهر اقامت کردیم. در گرمایی که به 60 درجه با رطوبت 80 درصد نیز رسید، هر روز در یک روستا بودیم. صبح‌ها برای خانم‌ها، ظهرها برای بهیاران و اعضای شوراها و عصرها برای آقایان کارگاه برگزار کردیم. مشارکت مردم هم بسیار خوب بود.
گهستونی با اشاره به روند برگزاری کارگاه‌های روستایی توضیح داد: در مرحله اول با جوامع محلی گفت‌وگو و سعی کردیم به مردم روستاها بگوییم، چه طور می‌توانند از آداب و رسوم، باورها، خورد و خوراک و جاذبه‌هایشان بهره‌برداری بهتری در جهت جذب گردشگران داشته باشند. در کارگاهها از شرکت‌کنندگان می‌خواستیم یک مسیر گردشگری برای گردشگرانی که به روستایشان می‌رسند طراحی کنند.
او با اشاره به سیاست‌های گردشگری اجتماع محور دامه داد: نمایش فیلم و عکس از نمونه‌های موفق گردشگری روستایی هم داشتیم و البته هم مواهب و هم مصایب مرتبط با رونق گردشگری را برایشان توضیح دادیم؛ مثلاً برایشان از احتمال به وجود آمدن تعارض‌ها، رقابت‌های بین روستاها گفتیم. ایجاد اشتغال محلی و متنوع‌سازی منابع کسب درآمد را توضیح دادیم و از طرفی درباره احتمال ایجاد تورم توضیح دادیم. گفتیم نگهداشت و حفاظت از محیط زیست روستا ضروری است؛ ولی احتمال تهدیدات زیست‌محیطی با افزایش زباله و تخریب هم وجود دارد.
خانه‌هایی میان نخل و نهر
شش روستای منتخب منطقه همگی نخلستان و نهرهای زیادی دارند. مردم منطقه مسلمان شیعه و از اعراب خوزستان هستند و تعداد زیاد حسینیه‌ها نسبت به جمعیت روستاها قابل توجه است. در حالی که پیش از جنگ ایران و عراق در این منطقه باغ‌های انگور، سیب، زردآلو و انواع میوه‌ها وجود داشته؛ اکنون بیش‌تر نخلستان و تک و توک انگورستان می‌بینید. خانه‌های روستایی بازسازی شده‌اند و برخی هم خانه‌های گلی به جای مانده از دوران پیش از جنگ هستند. اما میراث ناملموس منطقه پرشمارند، روستاها بسیار پاکیزه و مردم میهمان‌نواز.
به گفته گهستونی نوروز امسال فقط در روستای «سادات» 50 خانوار خانه‌هایشان را در اختیار گردشگران قرار داده‌اند. این روستای 2 هزار نفره 30 حسینیه دارد و دارای آداب و رسوم مذهبی مختلفی نیز است، از جمله این‌که برای روز هفتم محرم، صبحانه بسیار خاصی به نام «مفتح» که گوسفند شکم‌پر است برای عزاداران طبخ می‌کنند. گهستونی درباره روستای «شلهه» هم توضیح داد: شلهه روستایی است که نخلستان‌های پراکنده دارد، به‌طوری که هر خانواده خانه‌اش را در میان نخلستان خودش بنا کرده و این باعث شده مسیرهای بسیار زیبای روستاگردی با چشم‌انداز نخل و نهر به وجود بیایند و البته موقعیت بسیار خوبی برای راه‌اندازی اقامتگاههای بومگردی به وجود بیاید.
مردمان «سادات» و «شلهه» در آبادان و «غانمیه»، «فیاضی»، «رمسان» یا «معاف» و «بدریه» در خرمشهر حالا بعد از این دوره درصدد رونق گردشگری‌شان برآمده‌اند. مجتبی گهستونی درباره این منطقه گفت: همه این روستا بسیار نزدیک به مرز عراق بودند و آرامش و امنیت زیادشان برایم جالب بود. ما تاکید کردیم که نمی‌خواهیم از طریق گردشگری آرامش این روستاها را با تعارض رو به رو کنیم و حفظ ارزش‌های دینی و فرهنگی آن‌ها در اولویت است. ایجاد انگیزه‌های گردشگری اجتماع‌محور می‌تواند معضل بیکاری آن‌ها را از میان ببرد. ما از بُعد اجتماعی اقتصادی و زیست‌محیطی به مساله گردشگری در این مناطق پرداختیم.
